Oświetlenie awaryjne - wymagania i zasady zasilania
Wśród różnych przyczyn pożarów instalacje elektryczne stanowią aż 30% (niektóre źródła podają 35%). Powodem powstawania pożaru od instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych jest najczęściej zła korelacja pomiędzy dobranym zabezpieczeniem a przekrojem przewodu. W takiej sytuacji dochodzi do szybkiego nagrzewania się przewodów powyżej dopuszczalnej temperatury. Podobna sytuacja może zaistnieć podczas zwarć w odbiornikach lub instalacji, gdy czas działania zabezpieczenia jest dłuższy niż dopuszczalny.
Powstający w budynku pożar stwarza zagrożenie dla konstrukcji, a przede wszystkim dla przebywających tam ludzi. Podczas akcji gaśniczej najważniejszym problemem, z jakim musi się uporać straż pożarna, jest bezpieczna ewakuacja ludzi. W budynkach o kubaturze co najmniej 1000 m3 wymaga się instalowania głównego wyłącznika ppoż. prądu, który ma za zadanie odcięcie dopływu energii elektrycznej do wszystkich odbiorników poza urządzeniami przeciwpożarowymi. Do takich urządzeń należy zaliczyć oświetlenie awaryjne oraz ewakuacyjne (podstawa: § 2 ust. 1 pkt. 7 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16.06.2003 w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów: Dz.U. Nr 121/2003, póz. 1138).
Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Budowlane oświetlenie to może zostać wykonane na podstawie projektu opracowanego przez uprawnionego projektanta instalacji elektrycznych. Opracowany projekt zgodnie z wymaganiami należy uzgodnić z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń ppoż.
Wykonana na podstawie uzgodnionego projektu instalacja oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego może zostać dopuszczona do eksploatacji po wykonaniu prób odbiorczych, potwierdzających jej poprawne działanie. Natomiast przekazana do eksploatacji instalacja wymaga okresowych badań, które należy prowadzić zgodnie z wymaganiami producenta, nie rzadziej niż raz w roku (podstawa: wymagania § 3 ust. 2 i 3).
Wymagania dotyczące projektowania oraz wykonywania oświetlenia awaryjnego zostały przedstawione w następujących dokumentach formalno-prawnych: a) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75/2002, póz. 690 z późniejszymi zmianami: Dz.U. Nr 109/2004, poz. 1156).
W § 181, przedstawia podstawowe wymogi dotyczące oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego:
1. Budynek, w którym zanik napięcia w elektrycznej sieci zasilającej może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, poważne zagrożenie środowiska, a także znaczne straty materialne, należy zasilać co najmniej z dwóch niezależnych, samoczynnie załączających się źródeł energii elektrycznej oraz wyposażać w samoczynnie załączające się oświetlenie awaryjne (bezpieczeństwa i ewakuacyjne). W budynku wysokościowym jednym ze źródeł zasilania powinien być zespół prądotwórczy.
2. Oświetlenie bezpieczeństwa należy stosować w pomieszczeniach, w których nawet krótkotrwałe wyłączenie oświetlenia podstawowego może spowodować następstwa wymienione w ust. 1, przy czym czas działania tego oświetlenia powinien być dostosowany do warunków występujących w pomieszczeniu i wynosić nie mniej niż 1 godzinę. 3. Oświetlenie ewakuacyjne należy stosować: 1) w pomieszczeniach: a) widowni kin, teatrów i filharmonii oraz innych sal widowiskowych; b) audytoriów, sal konferencyjnych, lokali rozrywkowych oraz sal sportowych przeznaczonych dla ponad 200 osób; c) wystawowych w muzeach; d) o powierzchni ponad 1000 m2 w garażach oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym; e) o powierzchni ponad 2000 m2 w budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego;
2) na drogach ewakuacyjnych: a) z pomieszczeń wymienionych w pkt. 1.; b) oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym; c) w szpitalach i innych budynkach przeznaczonych przede wszystkim do pobytu ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się; d) w wysokich i wysokościowych budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego.
4. Oświetlenie ewakuacyjne nie jest wymagane w pomieszczeniach, w których oświetlenie bezpieczeństwa spełnia warunek określony w ust. 5 dla oświetlenia ewakuacyjnego, a także wymagania Polskich Norm w tym zakresie.
5. Oświetlenie ewakuacyjne powinno działać przez co najmniej 2 godziny od zaniku oświetlenia podstawowego.
6. W pomieszczeniu, które jest użytkowane przy zgaszonym oświetleniu podstawowym, należy stosować oświetlenie przeszkodowe, zasilane napięciem bezpiecznym, służące uwidocznieniu przeszkód wynikających z układu budynku, drogi komunikacyjnej lub sposobu jego użytkowania, a także podświetlane znaki wskazujące kierunki ewakuacji.
7. Oświetlenie bezpieczeństwa, ewakuacyjne i przeszkodowe oraz podświetlane znaki wskazujące kierunki ewakuacji należy wykonywać zgodnie z Polskimi Normami, dotyczącymi wymagań w tym zakresie.
Natomiast w § 187 określono wymagania, jakie powinny spełnić przewody zasilające obwody oświetlenia awaryjnego:
1. Przewody i kable wraz z zamocowaniami, stosowane w systemach zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej, powinny zapewniać ciągłość dostawy energii elektrycznej w warunkach pożaru przez wymagany czas działania urządzenia przeciwpożarowego, jednak nie mniejszy niż 90 minut.
2. Dopuszcza się ograniczenie czasu zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej do urządzeń służących ochronie przeciwpożarowej, o której mowa w ust. 3, do 30 minut, dla przewodów i kabli znajdujących się w obrębie przestrzeni chronionych stałym urządzeniem gaśniczym tryskaczowym, oraz dla przewodów i kabli zasilających i sterujących urządzeniami klap dymowych.
W § 183 zostały przedstawione wymagania dotyczące stosowania Ppoż. Głównego Wyłącznika Prądu:
1. Przeciwpożarowy wyłącznik*) prądu - odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru - należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.
2. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu powinien być umieszczony w pobliżu głównego wejścia do obiektu lub złącza i odpowiednio oznakowany.
3. Odcięcie dopływu prądu przeciwpożarowym wyłącznikiem nie może powodować samoczynnego załączania drugiego źródła energii elektrycznej, w tym zespołu prądotwórczego, z wyjątkiem źródła zasilającego oświetlenie awaryjne, jeżeli występuje ono w budynku.
Na uwagę zasługuje określenie oświetlenia strefy otwartej, nazywanego często oświetleniem antypanicznym.
Jest to oświetlenie ewakuacyjne stosowane poza drogami ewakuacyjnymi na przestrzeniach otwartych w budynkach, w celu umożliwienia bezpiecznego poruszania się w kierunku dróg ewakuacyjnych.
W cytowanej normie przedstawiano wymagania ogólne, które musi spełniać każde oświetlenie awaryjne:
a) minimalna wysokość montażu opraw oświetleniowych h > 2 m; b) znaki instalowane wzdłuż drogi muszą jednoznacznie wskazywać kierunek ewakuacji do bezpiecznego miejsca;
Oprawy oświetlenia ewakuacyjnego należy instalować:
a) przy każdych drzwiach stanowiących wyjście ewakuacyjne; b) w pobliżu schodów tak, by zapewniały oświetlenie każdego stopnia; c) w odległości nie większej niż 2 m od każdego miejsca zmiany poziomu; d) przy znakach bezpieczeństwa; e) przy zamianie kierunku drogi ewakuacyjnej; f) przy skrzyżowaniu korytarzy dróg ewakuacyjnych; g) po zewnętrznej stronie wyjścia z każdego budynku; h) w pobliżu punktu pierwszej pomocy; i) w pobliżu każdego urządzenia ppoż. oraz przycisku alarmowego (w tym Głównego Wyłącznika Prądu).
Natężenie oświetlenia musi wynosić nie mniej niż 1 Lx, a przy punkach pierwszej pomocy oraz urządzeniach ppoż. nie mniej niż 5 Lx. W przypadku drogi ewakuacyjnej o szerokości do 2 m, natężenie oświetlenia mierzone w jej osi przy podłodze musi wynosić > 1 Lx, natomiast w obszarze środkowym nie mniejszym niż połowa szerokości drogi, natężenie oświetlenia nie może się zmniejszyć więcej niż o 50%. W przypadku dróg o szerokości większej niż 2 m należy oświetlenie ewakuacyjne uzupełnić oświetleniem antypanicznym lub projektować je jak oświetlenie dróg równoległych.
Na drogach ewakuacyjnych stosunek maksymalnego do minimalnego natężenia oświetlenia nie może być większy niż 1:40. Ma to na celu wyeliminowanie zjawiska olśnienia przykrego. Podczas projektowania oświetlenia awaryjnego należy również pamiętać o maksymalnym czasie, po którym powinno ono zadziałać oraz spełniać warunek odległości widzenia znaku ewakuacyjnego. Czas zadziałania opraw oświetlenia awaryjnego nie może być dłuższy niż 1 s.
|